مهندسی نویسنده: میثاق نعمت گرگانی

سپیده علیزاده در میانه‌ی صحنه‌ی کوچک سه‌سویه‌ای ایستاده و در حالی که بر روی دیوار آجری پشت سرش ویدئوهایی از اتاق و آشپزخانه، طبخ و خوردن غذا و همچنین خلوت و دورهمیِ جمعی خانوادگی پروجکت می‌شود، خاطراتی از کودکی و نوجوانی خود را تعریف می‌کند. برش‌هایی از گذشته‌ی او که خانه و دنیای پیشابلوغ حضور پررنگی در آن دارند.

در اجرای مونولوگ «بداهه» نه تنها طراحی صحنه و موسیقی به نفع متن و اجراگر کنار گذاشته شده‌اند بلکه کنش جسمانی و حرکت بازیگر نیز بر حضور ایستای او در یک نقطه متمرکز شده است. بدین ترتیب درام متکی و محدود به کلام (متن) و بیانِ آن است و فضا همسنگ با مختصات کالبد (زبان بدن) اجراگر است. موضوع متن، امتیاز اصلی و وجه تمایز کلیدی آن است. در دورانی که عادت‌کرده‌ایم که مونولوگ‌ها یا مانیفست‌هایی سیاسی باشند یا برون‌ریزی‌های زبانیِ شخصیتی روان‌پریش و دراگ‌زده، «بداهه» کوشیده است تا شخصی و خصوصی باقی بماند. کوچک بودن صحنه به نظر در همین راستا و در جهت ایجاد رابطه‌ای صمیمی است. ابعاد کوچک ویدئوی پخش شده نیز گویی مخاطب را در موقعیت تماشای تلویزیون و فیلمی از جمعی خانوادگی قرار می‌دهد. ویدئوهایی گرم، پر از جزئیات و نکته‌بینی که سبُک‌بالانه و بی‌وساطت کلام تا مغز استخوان به اندرونِ صمیمی‌ترین لحظات خلوتی خانوادگی نقب می‌زند؛ یعنی همان کاری که اجراگر مونولوگ می‌خواهد، ولی نمی‌تواند اجرا کند.

در قلمروی خاطرات راوی، از نخستین تجربه‌ی دنبال شدن به‌وسیله‌ی یک پسر در خیابان گرفته تا مواجهه با قتل جوان همسایه – و در میانه چرخ‌و‌فلکی از عواطف کودکانه، موتور روایی اصلی اجرا هم مبتنی بر بیان «آن‌چه کرده است» هست و هم آنچه که «در پس ذهنش بوده»، هم خود کنش و هم معنای آن: تفسیر یک دختربچه از جهان و خود؛ از کوچک بودن قدم‌هایش، از تلاش برای گول زدن پسر و از جغرافیای خانه. این درهم‌تنیدگی‌های مودها، لحن‌ها و داستانک‌های متن به هیچ عنوان در اجرا شکل نگرفته است. اجراگر نوعی آماتوریسم را پایه‌ی اجرای خود قرار داده است. امری که با توجه به موضوع (تجربه‌ها و تفسیرهای یک کودک) و هدف اجرا در ایجاد صمیمت با مخاطب، انتخابی هوشمندانه است. ولی اجراگر به هیچ عنوان قادر به انجام آن نیست و تنها ادایش را در می‌آورد. لحن و مکث‌هایش تصنعی‌اند و حرکات دست و بدن باسمه‌ای است و این نه‌تنها صمیمیت مورد نظر اجرا را از بین می‌برد بلکه حضور فیزیکی او را کنار می‌زند. ضعف اجراگر مانع آفریدن بافت و فردیّت زیسته‌ی او می‌شود. دیگر نه توصیفاتی که از جا و مکان اتاق‌های خانه می‌کند برای‌مان قابل اعنتا است و نه خود او، تن و بدن دختر چندساله‌‌ی اجرا و تمام شوخ و شنگی‌هایش دور از دسترس ما قرار گرفته است چرا که اجرا ناتوان از ساختن یک هستی تئاتری است و اجرایی «روی کاغذ» باقی مانده است.