حضور تو وجودت را ثابت نمی‌کند! نویسنده: حسین نیرومند

پنج دوست به سفری رفته‌اند. حالا که قصد بازگشت دارند کشته شدن شخصی به نام «حاجی» احتمالن به دست یکی از آن‌ها همه چیز را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در خانه حبس می‌شوند. تلاش نصف نیمه‌شان برای بیرون رفتن به جایی نمی‌رسد و گیر می‌افتند.

«معین» اکیپ را گروهی از افراد معنی کرده است که کار مشترکی انجام می‌دهند. دسته و گروه هم دیگر معانی این واژه است. امّا اجرای اکیپ گاهی به این معنی نزدیک و بیشتر مواقع از آن دور می‌شود. کار مشترک‌شان هیچ‌کاری نکردن است. محور اکیپ دیالوگ‌های پوچ و تکرار شونده‌ای است که آدم‌های نمایش را در صحنه‌ی خالی از دکورش به وضعیتی ابزورد می‌رساند؛ ناتوانی در خروج و انتظار برای آمدن شخصی غایب. حاضرِ غایب اکیپ امّا سایه‌ی کوتاهش را مقطعی بر سر پسران محبوس در خانه می‌اندازد. «حاجی» وزنی در شخصیت‌پردازی و پیشبرد روایت ندارد. شخصیتی مرکزی نیست تا نبودش کلیت اجرا را تحت تأثیر قرار دهد. فقط کسی است که این پنج نفر منتظرند بیاید و آن‌ها بتوانند بروند. نسبت آن‌ها با حاجی مشخص نمی‌شود. همه‌چیز درباره‌ی او محدود به درگیری شب گذشته‌اش با یکی از پسرها است. زمانی که داستان و دیالوگ‌ها در پیشروی اجرا درجا می‌زنند، مرگ «حاجی» دوباره چرخ روایت را به حرکت درمی‌آورد. روایتی که به شکل اغراق‌شده‌ای عبارت «Less is more» را برای شکل‌دهی به شخصیت‌ها و دیگر عناصر روایتش استفاده کرده است. تا جایی که بعد از دیدن اکیپ می‌توان گفت که همیشه هم کم زیاد نیست.

ناحضوری «حاجی» در واقع تنها حضور متزلزل آن‌ها را در آن خانه توجیه می‌کند. دوگانه‌ی حضور/غیاب باعث ایجاد سطوح معنایی مختلف در اجرا نمی‌شود و عمقی ایجاد نمی‌کند. حتا نمی‌توان بین غیاب «حاجی» و «رضا» که تا پیش از انتهای اجرا خارج از صحنه تنها صدایش شنیده می‌شود و گاهی سایه‌اش روی دیوار و کف صحنه می‌افتد، ارتباطی برقرار کرد. به عبارت ساده‌تر ایده‌ی شخصیت غایب در حد ایده‌ باقی می‌ماند. چون با دیگر شخصیت‌های حاضر و صحنه‌ی تقریبا خالی‌اش نسبتی برقرار نمی‌کند. صحنه‌ای که انگار می‌خواهد خانه‌ای را تداعی کند امّا اجرا ظاهرا درباره‌ی آن دچار تردید است. به‌نظر برای رسیدن به نوعی لامکان قید صحنه‌پردازی را زده و نمی‌خواهد جغرافیای مشخصی را برای مخاطب ترسیم کند.

اکیپ از آن جهت در استفاده از دوگانه‌ی حضور/غیاب ناموفق است که برای ساخت «حاجی» به عنوان یک سوژه‌، در ذهن مخاطب چیزی ارائه نمی‌دهد. نه می‌توان تأویل‌اش کرد نه ارجاع‌اش داد. این «چیز» نه فقط یک ابژه یا نسبت خاص بلکه می‌تواند ساختاری کلی در اجرا باشد که غیابش در اجرا منجر به ناوجودش نشود. «حاجی» و «رضا» نه تنها حضور ندارند، بلکه وجود‌شان هم زیر سؤال است. نه تنها «رضا» که دیگر شخصیت‌های حاضر هم به این معضل دچارند. اگر قتل «حاجی» هم در میان نبود میل‌شان به ماندن در خانه و بیرون نرفتن همچنان وجود داشت. اگر «رضا» در صحنه حضور می‌داشت، باز همین کشمکش‌ها بین او و دیگران شکل می‌گرفت.

ایده‌ی مرکزی اکیپ، قابلیت این را دارد تا تبدیل به اجرای قابل اعتنایی شود. به شرط اینکه در خرده داستان‌های بی‌ربطش به کلیت اجرا، عصبیت و اغراق بی‌مورد بازیگران و چگونگی استفاده از دوگانه‌ی حضور/غیاب تجدید نظر کند.