«تئاتر» برای «کودکان» نویسنده: طهماسب مهدوی

اجرای هوشنگ لاک‌پشته محصول هنرجویان کودک آکادمی تئاتر لیو است. اجرا با عوامل کودک (بازیگران، نوازندگان و هنرمندان تجسمی سازنده ویدئوآرت) و برای مخاطبین کودک طراحی شده است. با آمدن نور، الکا هدایت را در نقش راوی، روی صحنه‌ی خالی می‌بینیم. راوی یک نویسنده‌ي داستان کودک است که برای کار کردن روی داستان جدیدش به خلوتی در دل طبیعت آمده، اما با جمعی از کودکان مواجه شده است! آدامس یکی از این کودکان به طور تصادفی داخل آب رودخانه می‌افتد و تصور کودک از چسبیدن آن به لاک هوشنگ لاک‌پشته و مسیری که او برای کمک گرفتن از دیگر حیوانات برای رهایی از آن طی می‌کند، داستان جدید نویسنده و نیز نمایش ما را می‌سازد.

پیرنگ اثر مطابق الگوی رایج در داستان‌های کودک، شامل سفر شخصیت اصلی برای حل یک معضل است که در آن فرد با طی این مسیر به شناخت تازه‌ای از خود و محیط اطرافش می‌رسد. این الگوی کلاسیک اما با انتخاب ساختار روایی جدیدتری در دو سطح پیش می‌رود (ماجرای نویسنده و ماجرای لاک‌پشت) که این تمهید ظرفیت بیشتری به جذب و همراه کردن مخاطب با اثر بخشیده است. در کارگردانی هم تقطیع اجرا به چند اپیزود، ریتمی متناسب با اقتضای حوصله‌ی مخاطب این رده‌ی سنی به اثر بخشیده و با شیوایی بیان راوی و نیز میزانسن‌های پویا ارتباط قدرتمندی با مخاطب برقرار می‌کند. انتخاب بازیگر بزرگسال برای نقش اول نمایش (هوشنگ لاک‌پشته) هم بار اصلی پیشبرد نمایش را از دوش بازیگران کودک برداشته است؛ این چنین هم در روند آماده‌سازی برای اجرا فشار کمتری متحمل ‌می‌شوند و هم در صورت تپق‌های احتمالی آسیب کمتری به روایت وارد ‌می‌شود. در طراحی رویدادهای پیرنگ نمایش هم دو نکته تحسین‌برانگیز به چشم می‌خورد: نخست متعلق بودن به زمان خود اثر است (برای مثال پدیده‌ی سِلفی و اینستاگرام در صحنه‌ی مواجهه با اسب‌های دریایی) و دیگری قرار دادن جزئیاتی که دنبال کردن قصه را برای بزرگسالانی که همراه کودکان به سالن آمده‌اند هم جذاب نگه می‌دارد؛ برای مثال کنایه‌هایی که در صحنه‌ی هشت‌پایان به انجمن حمایت از حیوانات‌شان مطرح می‌کند. از این رو در قدم اول، نمایش «هوشنگ لاک‌پشته» با تمهیداتی متناسب با شرایط اجراگران و نیز جامعه‌ی مخاطبانش، توانسته ساختار قابل قبولی را ارائه کند.

در قدم بعدی، طراحی اثر متناسب با ابعاد روانشناسی آن -که در کار با کودکان ضروری است- توانسته اثر را واجد قابلیت‌های آموزشی و پرورشی کند. انتخاب حیوانات به عنوان اشخاصِ بازی و تقلید الگوهای حرکتی آنان در اثر، یادآور گونه‌ای از بازی‌های کودکان است که «ژان پیاژه»¹ از آن با عنوان بازی‌های نمادین (Symbolic Games) یاد می‌کند و مشخصاً تقلید حرکت حیوانات را هم مثالی از آن می‌داند. این نوع بازی در همین بازه‌ی سنی پیش‌دبستانی بیشترین رواج را دارد و در سنین بالاتر نیز مشاهده می‌شود و کارکرد آن درونی‌سازی است به‌شکلی که واقعیت‌ها را با «منِ» کودک وفق می‌دهد. از این رو طراحی شخصیت‌های نمایش به گونه‌ای که تقلید و بازنمایی آن‌ها به فعالیت شناختیِ متناسب با سن افراد منجر شود، می‌تواند فرصتی برای پرورش هوش هیجانی کودکان مهیا کند. اثر در مضمون هم، آموزه‌های نوع‌دوستی و کمک به دیگری را شامل می‌شود که با توجه به این بازه‌ی سنی که فرد در حال نخستین تجربه‌ها‌ی زیستِ جمعی است؛ بسیار هوشمندانه انتخاب شده است.

1‌.‌ ‌ژان ویلیام فریتز پیاژه (Jean William Fritz Piaget) روان‌شناس، زیست‌شناس، منطق‌دان، و شناخت‌شناس سویسی است که به خاطر فعالیت‌هایش در حوزه‌ی روان‌شناسی رشد و روان‌شناسی کودک شهرت یافته است.